ISSN 2617-8001 (Print), ISSN 2664-5297 (Online)
MÜXTƏLİF BİTKİLƏRDƏ POLİEN ANTİBİOTİKLƏRİNİN FUNKSİONAL AKTİVLİYİNİN TƏDQİQİ
Gülnar H. Sultanova, Türkan C. Paşazadə, Vəfa X. Qasımova

Ekosistemləri təmiz saxlamağın bir yolu bitkilərdə virus və göbələk hüceyrələrinə qarşı spesifikliyi və seçiciliyi ilə seçilən polien antibiotiklərinin (РА) istifadəsidir. Polien antibiotiklərinə əsaslanan uzunmüddətli elmi fəaliyyətimiz zamanı əsas təsiri bitkilərin virus və göbələk infeksiyalarını eyni vaxtda məhv etmək qabiliyyəti olan yüksək seçiciliyi və effektivliyi ilə əlaqəli yeni bir membrano-aktiv dərman kəşf edildi. Tədqiq olunan PA-dan ən təsirli olanı torpaq mikroorqanizmləri Actinomyces nodosus Actinomyces levoris tərəfindən istehsal olunan amfoterisin B və levorin A2 idi. Ətraf mühitin infeksiya daşıyıcılarından qorunmasının ekoloji modelini hazırlamaq üçün PA-dan istifadənin praktiki aspektlərinin nəzəri təhlili təqdim olunur. Antibiotiklərin quruluşu ilə onların membranlardakı funksiyaları arasında əlaqə qurulur. Dimetilsulfoksidin (DMSO) fiziki-kimyəvi xüsusiyyətləri və bioloji rolu PA ilə birlikdə öyrənilmişdir. DMSO kompleksi ilə birlikdə amfoterisin B və levorin A2 istifadəsinin ilkin antibiotiklərin bioloji aktivliyini artırdığı aşkar edilmişdir. Tədqiq olunan antibiotiklərin keçiriciliyinin onların konsentrasiyasından kəskin asılılığına malik olduğu, ion kanallarının əmələ gəlməsində hər birinin təsirli konsentrasiyalarını təyin etməyə imkan verdiyi aşkar edilmişdir. Aparılan tədqiqatlar PA-ların və müəyyən xüsusiyyətlərə malik törəmələrinin məqsədyönlü sintezi üçün nəzəri cəhətdən əsaslandırmağa və praktiki tövsiyələr verməyə imkan verdi. Məsələn, PA molekullarının qütb hissəsinin alkilləşməsi bioloji aktivliyi və hüceyrə membranlarına təsirinin seçiciliyini artırır. Aparılan tədqiqatlar nəticəsində ilk dəfə bitki hüceyrələrində patogen virus infeksiyalarının böyüməsini effektiv və seçici şəkildə dayandırmaq qabiliyyətinə malik olan yeni İNFANVİR birləşməsini müəyyən etmək mümkün oldu. Hazırlanmış dərman üçün Avrasiya patenti alındı.

Açar sözlər: kənd təsərrüfatı bitkiləri, göbələk infeksiyası, INFANVIR, polien antibiotiklər, viral infeksiya
DOI:
Ədəbiyyat

ABCDE