ISSN 2617-8001 (Print), ISSN 2664-5297 (Online)
ÇAMLIHEMŞİN (RİZE) YÜKSƏK DAĞLIQ HİSSƏLƏRİNDƏ BƏZİ TRIFOLIUM L. (FABACEAE) TAKSONLARININ YEM DƏYƏRİNİN VƏ AĞIR METAL TƏRKİBİNİN TƏDQİQİ
Vaqif Atamov, Coşkun Özer, Abdulkadir Süzen, Esra Demir Kanbur

Bu tədqiqat Çamlıhemşin (Rize, Türkiyə) yüksək dağ otlaqlarında yayılmış Trifolium L. (Fabaceae) cinsinin seçilmiş taksonlarının yem məhsuldarlığını, yem dəyərini (kalorisini) və ağır metal tərkibini araşdırır. Verçenik, Gito, Kavron, Çeymakçur, Elevit, İncesu və Çat yaylalarında 2013-2014-cü illərin çiçəkləmə dövründə tarla işləri aparılmışdır. Tez-tez rast gəlinən beş takson (Trifolium pratenseT. repensT. ambiguumT. spadiceum və T. canescens) toplanmış, herbarizasiya edilmiş və təhlil edilmişdir. Məhsuldarlıq və hiqroskopik rütubət biokütlə nümunəsi ilə, kalorili dəyərlər isə bomba kalorimetri ilə ölçüldü. Ağır metal konsentrasiyaları (Al, Cd, Pb, Ni, Cr, Cu, Fe, Zn, Mn, Co) yaş həzmdən sonra ICP-OES istifadə edərək ölçüldü. Nəticələr göstərdi ki, T. canescens və T. ambiguum ən yüksək məhsuldarlıq və rütubət, T. spadiceum isə ən aşağı məhsuldarlıq nümayiş etdirib. Kalori dəyərləri 2013-cü ildə 4369–4714 J/q və 2014-cü ildə 17,729–20,209 J/q arasında dəyişib, ən yüksək dəyərləri T. pratense və T. canescens qeyd edib. Ağır metal konsentrasiyalarında əhəmiyyətli növlərarası və illərarası fərqlər müşahidə edilmişdir, T. pratense ümumiyyətlə daha yüksək səviyyədə Al, Fe, Cu, Cr, Ni, Pb və Co toplayır, T. repens isə daha yüksək Mn və Zn məzmunu göstərmişdir. Bu tapıntılar təsdiq edir ki, Trifolium növləri regionda qiymətli yem ehtiyatlarıdır, lakin ağır metalların yığılmasında müxtəliflik yüksək dağlıq otlaqlarda ekoloji və antropogen təsirlərin monitorinqinin vacibliyini vurğulayır.

Açar sözlər: biokütlə nümunəsi, kalorili dəyər, yem resursları, ICP-OES, dəyişkənlik
Ədəbiyyat

ABCDE